آب‌راه‌های دریایی مسیرهایی طبیعی و یا ساخته دست بشر هستند که به منظور حمل و نقل کالا از طریق دریا مورد استفاده قرار می‌گیرند. این آب‌راه‌ها با توجه به حجم و تعداد کشتی‌های عبوری و نقش حیاتی آنها در تجارت دریایی جهان، در طول تاریخ، مورد توجه دولت ها و ملل سلطه گر بوده‌اند و بارها، در طول تاریخ، مورد مناقشه کشورهای جهان قرار گرفته‌اند. تمدن بشری مدیون تنگه‌ها و آب‌راه‌هایی است که برای تسهیل و سرعت بخشیدن به تجارت بین المللی به طور طبیعی وجود داشته و یا توسط بشر ساخته شده و مورد بهره برداری قرار می‌گیرد.
از نظر راهبردی دسترسی آسان و یا نفوذ بر آب‌راه‌های پرتردد جهان از جمله عناصر تشکیل دهنده قدرت ملی برای هر کشور می‌باشد. آب‌راه‌هایی که در این مقوله به آنها پرداخته شده با توجه به نقش آنها در تجارت جهانی و جنبه راهبردی و سوق الجیشی آنها از جمله مهمترین مسیر های دریایی جهان می‌باشند.
کانال پاناما(Panama channel)
کانال پاناما به طول 50 مایل دریایی، اقیانوسهای اطلس و آرام را به هم متصل می‌کند. سالیانه بالغ بر 13,000 کشتی (بیشتر از 195 میلیون تن بار در یک سال) از طریق این آب‌راه جابجا می‌شوند. مدت زمان ترانزیت در این مسیر 23 ساعت می‌باشد و کشتی ها از طریق چند سری حوضچه به ارتفاعی حدود 26 متر بالاتر از سطح آزاد دریاها به دریاچه گاتون وارد شده و بعد از طی مسیر از طریق 3 سری حوضچه دیگر به سطح دریای آزاد باز می‌گردند.
بر اساس قانون، در سال 1977، ایالات متحده کنترل منطقه کانال را به جمهوری پاناما واگذار کرد و در 31 دسامبر 1999 واگذاری به‌طور کامل صورت گرفت و آمریکا نیروهای نظامی خود را از این منطقه خارج کرد.
وجود حوضچه های متعدد و اندازه محدود آنها برای بالا و پایین بردن کشتی ها از جمله محدودیت های موجود برای کشتی هایی است که قصد عبور از این آب‌راه را دارند و در حال حاضر سیستم حوضچه میرافلورز(Miraflores Lock System ) با 33.5 متر عرض، 300 متر طول و عمق 12.5 متر امکان عبور کشتی های بزرگ را نیز امکان‌پذیر می‌کند. این کانال سالیانه درآمدی حدود 500 میلیون دلار عاید مردم پاناما می‌کند.
کانال بسفر (Strait of Bosphorus)
آب‌راه بسفر در کشور ترکیه از جمله بزرگترین آب‌راه‌های دنیاست که دریای سیاه را به مدیترانه و از طریق آن به جهان خارج متصل می‌کند. کشتی هایی که به بنادر کونستانتا(Constanta) و ادسا(Odessa) در دریای سیاه تردد دارند باید از این مسیر عبور کنند.
طول این کانال 19 مایل دریایی و عرض قابل ناوبری آن به‌طور متوسط حدود یک مایل است که در کمترین مقدار خود به 700 متر کاهش پیدا می‌کند. مسیر پر پیچ و خم این کانال کشتی ها را مجبور می‌کند که در طی مسیر حداقل 12 بار تغییر مسیر دهند. پیچ مسیر به گونه ایست که در برخی از نقاط کشتی هایی که در مسیر مخالف در حرکت هستند قابل مشاهده نیست.
بر اساس قانون مونتروکس(Montreux) 1936 در خواست راهنما برای عبور از این مسیر اجباری نیست. کشتی های روسی نیز به‌طور سنتی برای عبور از این مسیر از مقامات دریایی ترکیه درخواست راهنما نمی‌کنند.
وجود جریانهای دریایی شدید و گردابی، باران، برف و هوای مه آلود که باعث کاهش دید به کمتر از 700 متر می‌شود، از جمله خصوصیات بارز این آب‌راه می‌باشد. دو پل عضیم دو سوی این آب‌راه را بهم متصل می‌کند و سالیانه حدود 45,000 کشتی از آب‌راه بسفر گذر می‌کنند.
علاوه بر کشتی های ماهیگیری و تفریحی، روزانه حدود 15,000 کشتی حدود 1.5 میلیون نفر را در این مسیر جابجا می‌کنند.
